زانویی لوله (elbow) یکی از پرکاربردترین اتصالات در پایپینگ است که برای تغییر جهت جریان سیال استفاده می شود. این فیتینگ دو لوله با قطر اسمی یکسان یا متفاوت را به هم وصل می کند و باعث می شود تا مسیر جریان سیال به زاویه مشخصی مانند 45 یا 90 درجه تغییر کند. اگر قطر لوله ها یکسان باشد از زانویی معمولی استفاده می شود، در غیر این صورت به زانویی کاهنده نیاز است.
فیتینگ چیست؟ درباره اتصالات پایپینگ بیشتر بخوانید.
زانویی لوله در صنایع مختلفی از جمله نفت و گاز، پتروشیمی، نیروگاه و نهویه مطبوع کاربرد دارد. این فیتینگ را میتوان براساس معیارهای مختلفی مثل زاویه تغییر جهت، طول و شعاع، شیوه اتصال زانویی و متریال ساخت دسته بندی کرد.
انواع زانویی براساس زاویه تغییر جهت
زانویی ها میتوانند زوایای مختلفی داشته باشند، درجه زانویی نشان دهنده انحرافی است که پس از عبور سیال در جریان ایجاد می شود.
- زانویی 45 درجه: این زانویی برای ایجاد تغییر 45 درجه ای در جهت سیال جریان یافته استفاده می شود.
- زانویی 90 درجه: رایج ترین نوع زانویی است که مسیر جریان را به طور کامل تغییر میدهد.
- زانویی 180 درجه: این زانویی جهت جریان سیال را کاملا برمیگرداند و کمتر مورد استفاده قرار میگیرد.
- زانویی 60 درجه و 120 درجه: در برخی موارد خاص از این زانویی ها استفاده می شود.
انواع زانویی براساس طول و شعاع
زانویی براساس شعاع خمیدگی به دو دسته تقسیم می شود:
SR elbow
اگر شعاع خمیدگی زانویی برابر با قطر اسمی لوله (DN) باشد، به آن زانویی شعاع کوتاه (Short Radius Elbow) یا زانویی SR گفته می شود. این نوع فیتینگ برای خطوط لوله با فشار کم و در شرایطی که با محدودیت فضا مواجه هستیم استفاده می شود. نصب و جوشکاری آن به دلیل ابعاد کوچک و وزن سبک آسان است. به خاطر داشته باشید که زانویی SR افت فشار بیشتری نسبت به زانویی LR ایجاد می کند.
LR elbow
ویژگی اصلی زانویی LR شعاع خمیدگی بلندتر آن نسبت به زانویی SR است که معمولا 1.5 برابر قطر اسمی لوله (1.5DN) می باشد، به همین دلیل به آن زانویی شعاع بلند (Long Radius Elbow) نیز می گویند. شعاع خمیدگی بلندتر باعث تغییر جهت تدریجی سیال شده و افت فشار کمتری ایجاد می کند. این فیتینگ برای کاربردهایی با فشار بالا و جریان پر سرعت مناسب تر هستند. زانویی های LR به دلیل شعاع خمیدگی بیشتر، کمتر در معرض فرسایش و خوردگی هستند. همچنین نسبت به زانویی SR ابعاد کلی بزرگتری دارند. از آنجایی که پیچیدگی ساخت این نوع زانویی بیشتر است، معمولا گران تر از زانویی های SR هستند.
انواع زانویی براساس شیوه اتصال
براساس نحوه اتصال زانویی ها به سه دسته تقسیم می شوند:
زانویی جوشی لب به لب
زانویی جوشی لب به لب (Butt Welded Elbow) با آهنگری شکل داده می شود و از طریق جوش لب به لب به طور مستقیم به لوله متصل می شود. این زانویی ها دارای انتهای مورب هستند که جوشکاری را آسان کرده و اجازه جوشکاری با نفوذ کامل را میدهد. زانویی جوشی لب به لب برای کاربردهای فشار و دمای بالا استفاده می شود.
زانویی جوشی ساکتی
زانویی ساکتی (Socket Welded Elbow) نیز به لوله و اتصالات جوش داده می شود. در این فرآیند، ابتدا لوله وارد سوکت زانو شده و سپس برای محکم کردن اتصال از جوش فیلت استفاده می شود. این نوع زانویی برای لوله هایی با قطر کم مناسب است و اغلب در کاربردهایی با فشار کم تا متوسط استفاده می شود.
زانویی رزوه ای
زانویی رزوه ای (Threaded Elbow) در هر دو انتهای خود دارای رزوه داخلی یا خارجی است که به رزوه های مشابه روی لوله و اتصالات پیچ می شود. این ویژگی نصب و جداسازی آن را بدون نیاز به جوشکاری فراهم می کند، بنابراین برای تعمیر و نگهداری خط لوله و کاربردهای موقت بسیار کارآمد است. زانویی رزوه ای برای کاربردهای کم فشار مناسب است ممکن است در برابر فشار زیاد دچار نشتی شود.
استاندارد متریال
Stainless Steel : ASTM A403 WP Gr. 304, 304H, 309, 310, 316, 316L, 317L, 321, 347, 904L
Carbon Steel : ASTM A 234 WPB , WPBW, WPHY 42, WPHY 46, WPHY 52, WPH 60, WPHY 65 & WPHY 70
Low Temperature Carbon Steel : ASTM A420 WPL3, A420 WPL6
Alloy Steel : ASTM / ASME A/SA 234 Gr. WP 1, WP 5, WP 9, WP 11, WP 12, WP 22, WP 91
زانویی کاهنده
زانویی کاهنده (Reducing Elbow) ترکیبی از ردیوسر و زانویی است که که باعث کاهش تدریجی قطر لوله در طول خمیدگی زانویی می شود. این نوع زانویی باعث حذف ردیوسر و کاهش بیش از یک سوم جوشکاری می شود. طراحی زانویی کاهنده با کاهش تدریجی قطر، مقاومت کمتری در برابر جریان سیال ایجاد می کند و در نتیجه افت فشار را کاهش می دهد. توجه داشته باشید که استفاده از زانویی کاهنده متداول نیست و ممکن است در همه سایزها و متریال ها در دسترس نباشد و سفارشی سازی آن نیازمند زمان و هزینه بیشتری است. [1]
شما میتوانید جهت دریافت مشاوره فنی از طریق شماره تلفن 1462 با مهندسان صنعت فولاد تبار تماس بگیرید.
