شیر کنترلی یا کنترل ولو (Control Valve) نوعی شیر صنعتی است که فشار و جریان (دبی) سیال را در دو طرف شیر اندازه گیری کرده و به کمک عملگر میزان باز بودن شیر را تنظیم می کند. با کنترل دبی میتوان دما، فشار و سرعت جریان را در فرآیند کنترل کرد.
کنترل ولو چگونه کار می کند؟
شیرهای کنترل با ایجاد تعادل در افت فشار بین دو طرف خود، سرعت جریان مورد نظر را حفظ می کنند. آنها براساس پارامترهای تنظیم شده مثل فشار یا دما، به صورت خودکار سرعت جریان را تنظیم می کنند. متریال و شکل ظاهری آنها متفاوت است و باید براساس نیازهای خاص سیستم انتخاب شوند. نحوه عملکرد شیر کنترل بستگی به اندازه پورت، نوع تریم و نشیمنگاه تعیین می شود. طراحی کنترل ولو سرعت باز و بسته شدن و میزان دقت آن در حفظ فشار یا سرعت جریان را تعیین می کند.
شیر کنترل باید همراه عملگر (actuator) در سیستم مونتاژ شود تا به صورت دستی یا از راه دور عمل کند. عملگر، حرکت ساقه شیر (Stem) را برای تغییر موقعیت دیسک (Disk) کنترل می کند. این کار مقدار فشار یا ظرفیت جریانی را که از از طریق شیر عبور می کند و فشار سیال را در پایین دست شیر (بعد از شیر) تغییر میدهد. درنهایت این کار سرعت جریان را تنظیم می کند.
انواع کنترل ولو
شیر کنترلی را میتوان به دو دسته اصلی تقسیم کرد:
- شیرهای پروپورشنال (proportional control valves): این شیرها از یک عملگر برای باز یا بسته شدن شیر استفاده می کنند و امکان کنترل دقیق پارامترهایی مثل فشار، دما و سرعت جریان را فراهم می کند.
- شیرهای قطع و وصل جریان (on/off control valves): این شیرها برای قطع کامل سیستم استفاده می شوند و به آن اجازه میدهند تا به روشی ایمن و کارآمد کار کند.
انواع دیگری از شیرهای کنترل عبارتند از:
شیر کنترل سطح
شیر کنترل سطح (Level Control Valves) برای کنترل سطح مایعات یا گازها در یک سیستم طراحی شده است. این شیر دارای پارامترهای قابل تنظیم است که به آن امکان میدهد به سرعت به تغییرات فشار، دما و سرعت جریان واکنش نشان دهد و سطح سیالات را به طور دقیق حفظ کند. این شیر با ساختار محکم و فرآیند نصب آسان، عملکرد و بازدهی خوبی ارائه می دهد.
نکته: هنگام کنترل سطح مایع، درنظر گرفتن افت فشار بسیار مهم است. افت فشار زمانی رخ میدهد که سرعت جریان در سیستم کاهش می یابد. این کاهش فشار میتواند باعث شود شیرها زودتر از موعد باز یا بسته شوند و درنتیجه کنترل دقیقی بر سطح مایع نداشته باشید. برای جلوگیری از این اتفاق، باید شیرآلاتی با درجه فشار بالاتر نصب کنید یا از شیرهایی استفاده کنید که توانایی تحمل افت فشار بیشتری داشته باشند.
شیر انسداد جریان
شیرهای انسداد جریان (Shut-off Control Valves) برای قطع سریع و قابل اعتماد جریان مایعات یا گازها در مواقع اضطراری طراحی شده اند. این شیرآلات به صورت دستی یا توسط اپراتور کنترل می شوند. برای اطمینان از عملکرد شیرهای انسداد جریان، باید به درستی نصب شده و به طور منظم نگهداری شوند.
شیر تنظیم جریان
شیرهای تننظیم جریان (Metering Valve) نوعی از شیرها هستند که برای کنترل سرعت جریان و فشار به کار می روند. این شیرآلات با محدود کردن اندازه روزنه شیر منجر به کاهش جریان می شوند. از این شیرآلات میتوان برای مهار شوک و لرزش در سیستم استفاده کرد.
شیر اطمینان
شیرهای اطمینان (Relief valve) برای کنترل فشار به کار می روند. این شیرآلات به گونه ای طراحی شده اند که به صورت خودکار زمانی که فشار از نقطه ایمن فراتر رفت باز شده و اجازه دهند فشار به صورت ایمن از سیستم خارج شود. شیرهای اطمینان برای باز شدن سریع و کامل طراحی شده اند و میتوانند در سناریوهای خاموشی اضطراری نیز مورد استفاده قرار بگیرند. هنگام انتخاب شیر اطمینان باید دقت کافی به خرج دهید و اطمینان حاصل کنید که برای کاربرد مورد نظرتان اندازه مناسبی داشته باشد و همه ملاحظات ایمنی بررسی شده باشد.
شیر یک طرفه
شیر یک طرفه یا چک ولو (Check Valve) برای کنترل جریان مایعات یا گازها طراحی شده اند. این شیرآلات دارای یک دریچه یک طرفه هستند که به سیال اجازه میدهد در یک جهت جریان یابد و از برگشت جریان جلوگیری می کند. به کمک شیر یک طرفه میتوانید اطمینان حاصل کنید که تجهیزات فرآیند به صورت ایمن و کارآمد کار می کنند. توجه داشته باشید که نگهداری منظم این نوع شیرآلات برای اطمینان از عملکرد صحیح آنها بسیار با اهمیت است.
درباره چک ولو بیشتر بخوانید
شیر پروانه ای
شیرهای پروانه ای (Butterfly valve) نوعی شیر هستند که جریان مایع یا گاز را از طریق دیسک چرخان کنترل می کنند. این دیسک معمولا از لاستیک ساخته می شود و به یک میله قابل چرخش متصل است. شیر پروانه ای با حداقل نیاز به نگهداری، قطع سریع جریان و عمر طولانی، عملکرد خوبی ارائه می دهند. این نوع شیرآلات نسبت به سایر شیرها نسبتا کم هزینه هستند.
درمورد شیر پروانه ای بیشتر بخوانید
نگهداری کنترل ولو
برای اطمینان از عملکرد صحیح و افزایش طول عمر شیرهای پروانه ای، چند مرحله وجود دارد که باید انجام دهید:
- بازرسی منظم: شیر را به طور منظم از نظر نشتی یا انسداد بررسی کنید.
- روانکاری: براساس نوع کنترل ولو و دستورالعمل سازنده، آن را روغن کاری کنید.
- بررسی اتصالات: مطمئن شوید که تمام اتصالات به صورت ایمن سفت شده اند.
- تعویض قطعات: هر از چند گاهی قطعات یا درزگیرها را بررسی کنید و درصورت فرسودگی آنها را تعویض نمایید.
بازرسی
بازرسی منظم از کنترل ولوها به شما کمک می کند تا هرگونه مشکل را به موقع شناسایی کنید و قبل از بروز خسارت آن را رفع کنید. بازرسی هر چند ماه یکبار یا در صورت اعمال تغییر در سیستم انجام می شود. مراحل آن شامل بررسی نشتی، خوردگی و اتصالات می شود. همچنین شیرآلات باید از نظر علائم فرسودگی مثل ترک خوردگی در بدنه یا ساقه شیر و بررسی خطوط تخلیه برای هرگونه انسداد، مورد بازرسی قرار گیرند.
شما میتوانید جهت دریافت مشاوره فنی از طریق شماره تلفن 1462 با مهندسان صنعت فولاد تبار تماس بگیرید.
